حالات مختلف ماه، كه د ر آغاز ماه، هلالى است و سپس به صورت تربيع و بدر، در مىآيد براى نگهدارى حساب و تنظيم امور دنياوى و دينى مناسبتر است تا خورشيد كه هميشه به يك حالت است.(1)
و در باره بخش دوم آيه هم، الخازن، نوشته است: مرد مُحرِم، در آغاز اسلام و پيش از نزولِ اين آيه، از درِ اصلى به خانه وارد نمىشد، اگر اهل شهر بود از نقب و يا نردبان به خانه وارد مىشد و چنانچه بيابانى بود، از پشت خيمه به خيمه در مىآمد و اين عمل را كار نيك مىپنداشتند.(2)
آيات 189 تا 202 سوره بقره، بيشتر مربوط به احكام حجّ است ولى جالب اين كه بخش نخست اين آيات، گاه از اهلّه جمع هلال (نوماهها) سخن گفته كه اهلّه براى اندازهگيرى وقت مردم و براى شناختِ زمان حجّ است و گاه نفى يك عادت خرافى نادرست دوره جاهلى را كرده و در ضمن فهمانده كه در هركار از راهش داخل شويد و گاه گفته است با آنان كه جنگ را با شما آغاز كردهاند، بجنگيد تا وقتى كه فتنه از ميان برداشته شود، و دين خدا برقرار گردد ونيز دستور داده است: هركه نسبت به شما تعدّى كرد، به مثل آنچه بر شما تعدّى كرده است، تعدّى كنيد و نيز دستور داده كه حجّ و عمره را براى خدا(3) تمام كنيد. در حجّ كسى نبايد مرتكب گناه شود و جدال كند. خداوند بزرگ دستورات ديگرى نيز در اين آيات داده است ولى از آنجا كه قرآن مىخواهد انسانها ساخته شوند و به كارهاى نيك و سازنده رهنمون گردند، در بخش دوم اين آيات و يا بهتر بگويم در بخش پايانى آيات از مسائلى سخن گفته كه براى جوامع بشرى مفيد است و در نهاد انسانها تقوا به وجود مىآورد و انسانها را مىسازد.(4)
قرآن در بخش پايانى آيه 189 سوره بقره گفتـه است: }...وَاتَّقُـوا اللهَ لَعَلَّكُـمْ تُفْلِحُـونَ{; «از خدا بترسيد، باشد كه رستگار شويد.»
و در بخش پايانى آيه 190 سوره بقره، گفتهاست: }...وَلاَ تَعْتَدُوا إِنَّ اللهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ{; «تعدّى مكنيد كه خدا تجاوز كنندگان را دوست ندارد.» و در بخش پايانى آيه 194، سوره بقره، گفته است: }وَاتَّقُوا اللهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ مَعَ الْمُتَّقِين{، «از خدا بترسيد و بدانيد كه خدا با پرهيزگاران است.»
و باز دربخش پايانى آيه 195 سوره بقره گفته است: }...وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ{; «و اِحسان كنيد كه خدا نيكوكاران را دوست دارد.»
1 ـ تفسير الخازن، ج1، ص141
2 ـ درباره تفسير آيه مورد بحث، مىتوان به جلد يكم ص225 تفسير ابن كثير و نيز جلد يكم ص188 تفسير البرهان، مراجعه كرد و ترجمه تفسير طبرى ج1، ص118 و كشف الحقايق، ج1، ص128
3 ـ ذكر كلمه «الله» در آيه 196 بقره }وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ للهِِ...{ و نيز در آيه 97 آل عمران، }... وَللهِِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ...{ از آن جهت است كه حجّ بايد لله و خالص براى خدا باشد، در تمام موارد بايد خدا در نظر حجگزار باشد و به خدا توجّه داشته باشد.
4 ـ براى آگاهى بيشتر در اين زمينه، نكـ: فيظلال القرآن، ج1، ص264 تا 283
لطفا منتظر باشید ...
